Blizny i ich rodzaje
Uszkodzenie skóry, niezależnie od jego etiologii (czy to powstałe w wyniku urazu mechanicznego, oparzenia, zabiegu chirurgicznego, czy choroby) inicjuje złożony proces gojenia obejmujący fazę zapalną, proliferacyjną oraz przebudowy tkanek. W konsekwencji tych procesów dochodzi do wytworzenia blizny, stanowiącej końcowy etap naprawy uszkodzonej skóry.
W nowej tkance włókna kolagenowe ułożone są chaotycznie, dlatego blizna początkowo jest twarda, różowa, pozbawiona mieszków włosowych i melanocytów (komórek pigmentowych). Z biegiem tygodni i miesięcy włókna kolagenu układają się bardziej regularnie, a blizna blednie i mięknie. Proces ten może trwać nawet do 18 miesięcy.
Rodzaje blizn ze względu na etiologię:
- Blizny pourazowe – powstają w wyniku urazów mechanicznych skóry (np. skaleczenia, rany cięte, rany szarpane, rany kłute, otarcia). Mają różne rozmiary i kształty w zależności od charakteru urazu i sposobu gojenia.
- Blizny pooperacyjne, pozabiegowe – powstałe w wyniku operacji chirurgicznych i zabiegów. Kształt i rozmiar jest zwykle regularny i zależy od sposobu wykonania szwów i pielęgnacji rany.
- Blizny pooparzeniowe – powstają po oparzeniach termicznych, chemicznych lub elektrycznych. Często są rozległe, mogą prowadzić do przykurczów i zaburzeń funkcji skóry.
- Blizny potrądzikowe – tworzą się w wyniku ciężkich postaci trądziku, szczególnie ropowiczego lub torbielowatego. Zazwyczaj mają charakter zanikowy (wgłębienia).
- Blizny po chorobach zakaźnych – powstają po chorobach przebiegających z uszkodzeniem skóry, np. ospie wietrznej, czyraczności, gruźlicy skóry czy liszajcu.
- Blizny po przewlekłych stanach zapalnych – są efektem długotrwałego zapalenia skóry lub tkanki podskórnej, np. w przebiegu tocznia rumieniowatego, czyraczności, ropni.
- Blizny po radioterapii – powstają w wyniku uszkodzenia skóry przez promieniowanie jonizujące. Często są twarde, zanikowe, o nieregularnym zabarwieniu.
Rodzaje blizn ze względu na czas ich powstawania, czyli etap, w jakim się znajdują w procesie gojenia rany:
- Blizny świeże (nowe) – powstają do kilku tygodni lub miesięcy po urazie, operacji lub stanie zapalnym. Charakteryzują się różowym lub czerwonawym zabarwieniem, podwyższoną wrażliwością, czasem swędzeniem lub bólem, delikatnym obrzękiem. W tym okresie blizna jest jeszcze w fazie przebudowy i może się zmieniać (np. blednąć, spłaszczać lub przerastać).
- Blizny dojrzałe (stare) – powstają po około 6–12 miesiącach od zranienia, gdy proces przebudowy tkanki zostaje zakończony. Charakteryzują się barwą zbliżoną do koloru skóry lub jaśniejszą, miękką, elastyczną konsystencją, brakiem dolegliwości bólowych. W tym stadium blizna jest utrwalona i trudniej poddaje się terapii.
Rodzaje blizn ze względu na wygląd:
- Blizna prawidłowa (normotroficzna) – powstaje w wyniku prawidłowego procesu gojenia rany. Jest płaska, elastyczna, nie wystaje ponad powierzchnię skóry. Jej kolor zbliżony jest do koloru skóry, która ją otacza, z czasem może ulec rozjaśnieniu. Nie powoduje dolegliwości bólowych ani swędzenia.
- Blizna przerosła (hipertroficzna) – powstaje, gdy w procesie gojenia dochodzi do nadmiernej produkcji kolagenu. Jest wypukła, twarda, lekko zaczerwieniona, nie przekracza zwykle powierzchni rany i z biegiem czasu może ulec spłaszczeniu i rozjaśnieniu. Tego typu blizny występują zwykle po zabiegach chirurgicznych lub oparzeniach.
- Bliznowiec (keloid) – tworzy się w wyniku nieprawidłowego procesu gojenia i jest patologiczną postacią blizny. Jest gruby, twardy, może przybrać kolor od różowego po brunatny. Keloid przekracza granice pierwotnej rany i może dalej rosnąć. Nierzadko towarzyszy mu ból i świąd.
- Blizna zanikowa (atroficzna) – powstaje, gdy w procesie gojenia dochodzi do niedostatecznej odbudowy tkanki łącznej. Jest wgłębiona w stosunku do powierzchni skóry, miękka, cienka. Blizny te są typowe dla trądziku czy ospy wietrznej.
- Blizna przykurczona – powstaje w sytuacji, gdy w procesie gojenia doszło do obkurczenia skóry i tkanek głębszych. Może znacząco ograniczać ruchomość w stawach lub prowadzić do deformacji w okolicach rany (np. po oparzeniach). Blizny tego typu mogą wymagać leczenia chirurgicznego.
Higiena i leczenie blizn
Od momentu powstania skaleczenia lub rany pooperacyjnej kluczowe znaczenie ma utrzymanie czystości rany i profilaktyka zakażeń. Prawidłowa pielęgnacja wpływa nie tylko na tempo gojenia, lecz także na końcowy wygląd i estetykę blizny. Aby zminimalizować ryzyko rozwoju blizn patologicznych, pielęgnację blizny warto rozpocząć jak najwcześniej, ale dopiero po pełnym zagojeniu rany.
Silikon to złoty standard w profilaktyce i leczeniu blizn spośród nieinwazyjnych metod. Silikonowe plastry stosowane są w leczeniu blizn przerostowych (hipertroficznych), blizn keloidowych (bliznowców) starych
i świeżych, w zapobieganiu nieprawidłowemu...